Þriðjudaginn 17. nóvember næstkomandi kl. 20:00 munu Finnur Pálsson (Jarðvísindastofnun Háskólans) og Þorsteinn Þorsteinsson (Veðurstofu Íslands) flytja erindi sem ber titilinn Afkoma jökla á Íslandi. Eins og áður verður erindið flutt rafrænt en hlekkurinn á streymið opnar kl. 19:45 á https://eu01web.zoom.us/j/62587026560. 

Ágrip fyrirlestursins Afkoma jökla á Íslandi

Afkoma jökuls segir til um hvort jökullinn rýrnar eða eykst að rúmmáli á tilteknu ári eða yfir lengra tímabil. Að vetri safnast snjór á jökulinn en að sumri bráðnar ís og snjór, afkoman er jákvæð ef massi vetrarsnævar er meiri en sá massi sem hverfur við leysingu sumarið á eftir. Afkoman ræðst einkum af veðurþáttum og landslagi.
Fyrstu mælingar á jökulafkomu hérlendis voru gerðar í sænsk-íslensku leiðöngrunum á Vatnajökul 1936-38. Frá stofnun Jöklarannsóknafélags Íslands 1950 hefur vetrarafkoma í Grímsvötnum verið mæld í vorferðum félagsins og sumarleysing einnig frá 1992. Ennfremur var vetrarafkoma (og stundum einnig sumarafkoma) mæld óreglulega á allmörgum stöðum á jöklum landsins á seinni hluta 20. aldar.
Árlegar afkomumælingar hófust á  Hofsjökli (1988), á Vatnajökli (1991) og á Langjökli 1997. Árlega hefur einnig verið mælt á Mýrdalsjökli frá 2007 og á Drangajökli var mælt árin 2005-2016. Á hverjum þriggja stærstu jöklanna er afkoma mæld á 25-70 föstum stöðum. Borað er í gegnum vetrarlagið að vori með snjókjarnabor og gufubor nýttur til að bora fyrir leysingarstikum eða vírum, sem lesið er af að hausti. Á síðustu árum hafa samfelldar sniðmælingar á snjóþykkt með radar (snjósjá) aukið þekkingu á dreifingu snævar á jöklunum og bætt nákvæmni í mati á vetrarafkomu.
Til að meta afkomu yfir lengri tímabil eru notuð hæðarlíkön byggð á flugljósmyndum, gervitunglagögnum og öðrum fjarmælingum. Mismunur á rúmtaki hæðarlíkana frá upphafi og lokum tiltekins tímabils gefur nákvæma rúmmálsbreytingu og styður við hinar hefðbundnu mælingar á afkomu.
Þekking sú sem aflað hefur verið um afkomu jökla á Íslandi frá aldamótunum 1900 og viðbrögð þeirra við loftslagsbreytingum var nýlega tekin saman til birtingar í vísindatímariti.  Sú grein er nýjasta framlag íslenskra vísindamanna til alþjóðlegs heildarmats á rýrnun jökla um jörð alla og hækkun sjávarborðs af þeim völdum.

Fjarfundur JÖRFÍ þriðjudag 29. september kl. 20-21:
Snævarr Guðmundsson – fyrirlestur JÖRFÍ: Í spor jöklamælingamanna á Breiðamerkursandi
Aðgangur opnar kl. 19:45.

Smellið á hlekkinn og fylgið leiðbeiningum inn á fundinn:
https://eu01web.zoom.us/j/64783134585?pwd=bDFqWXJDanRNM0V3ZEI4T1RESnp3dz09

Ágrip fyrirlestursins Í spor jöklamælingamanna á Breiðamerkursandi:

Í þessu erindi mun Snævarr Guðmundsson segja frá kortlagningu sinni á hopi Breiðamerkurjökuls, frá því að jökullinn var í hámarksstöðu í lok  19. aldar. Fyrsta nákvæma kortið af jöklinum var unnið af danska herforingjaráðinu í byrjun 20. aldar, en þá var Breiðamerkurjökull örlítið tekinn að hopa. Næst var svæðið kortlagt eftir loftmyndum sem ameríski herinn tók á árunum 1945-6 en á þeim tíma hafði jökullinn hopað talsvert á þeim fjóru áratugum sem liðið höfðu frá því að herforingjaráðskortin voru gefin út. Nokkru fyrr, eða á fjórða áratugnum fóru menn að fylgjast skipulegar með framvindunni og þá hófust m.a.sporðamælingar. Þeim hefur verið viðhaldið fram til okkar daga. Hop jökulsins, og Breiðamerkursandur var kortlagður nokkrum sinnum á 20. öld. Þessar kortlagningar byggðu á viðurkenndum aðferðum og fáanlegum gögnum á hverjum tíma. Margar af þeim, sérstaklega eftir miðja 20. öld, byggðu á loftmyndum. Nákvæmni korta batnaði því sífellt eftir því sem leið á öldina en á sama tíma var jökullinn alltaf að hopa. Í hverju nýju korti birti því land sem hafði komið undan hopandi jökli, og í sífellt skýrari dráttum. Árin 2010-2012 var Vatnajökull skannaður með leysigeislatækni (LiDAR) en afar lítil óvissa er í þeim gögnum, samanborið við fyrri aðferðir. Út frá ofangreindum upplýsingum gögnum, auk ýmissa annarra, t.a.m. gervitunglamyndum, ljósmyndum teknum í flugi eða af landi, frásögnum, rituðum heimildum og sporðamælingagögnum Jöklarannsóknafélagsins hefur hop Breiðamerkurjökuls nú verið rakið ítarlega á stórum svæðum. Í erindinu verður m.a. sagt frá þýðingu sporðamælinganna við að rekja þá atburðarás.