Þriðjudaginn 17. nóvember næstkomandi kl. 20:00 munu Finnur Pálsson (Jarðvísindastofnun Háskólans) og Þorsteinn Þorsteinsson (Veðurstofu Íslands) flytja erindi sem ber titilinn Afkoma jökla á Íslandi. Eins og áður verður erindið flutt rafrænt en hlekkurinn á streymið opnar kl. 19:45 á https://eu01web.zoom.us/j/62587026560. 

Ágrip fyrirlestursins Afkoma jökla á Íslandi

Afkoma jökuls segir til um hvort jökullinn rýrnar eða eykst að rúmmáli á tilteknu ári eða yfir lengra tímabil. Að vetri safnast snjór á jökulinn en að sumri bráðnar ís og snjór, afkoman er jákvæð ef massi vetrarsnævar er meiri en sá massi sem hverfur við leysingu sumarið á eftir. Afkoman ræðst einkum af veðurþáttum og landslagi.
Fyrstu mælingar á jökulafkomu hérlendis voru gerðar í sænsk-íslensku leiðöngrunum á Vatnajökul 1936-38. Frá stofnun Jöklarannsóknafélags Íslands 1950 hefur vetrarafkoma í Grímsvötnum verið mæld í vorferðum félagsins og sumarleysing einnig frá 1992. Ennfremur var vetrarafkoma (og stundum einnig sumarafkoma) mæld óreglulega á allmörgum stöðum á jöklum landsins á seinni hluta 20. aldar.
Árlegar afkomumælingar hófust á  Hofsjökli (1988), á Vatnajökli (1991) og á Langjökli 1997. Árlega hefur einnig verið mælt á Mýrdalsjökli frá 2007 og á Drangajökli var mælt árin 2005-2016. Á hverjum þriggja stærstu jöklanna er afkoma mæld á 25-70 föstum stöðum. Borað er í gegnum vetrarlagið að vori með snjókjarnabor og gufubor nýttur til að bora fyrir leysingarstikum eða vírum, sem lesið er af að hausti. Á síðustu árum hafa samfelldar sniðmælingar á snjóþykkt með radar (snjósjá) aukið þekkingu á dreifingu snævar á jöklunum og bætt nákvæmni í mati á vetrarafkomu.
Til að meta afkomu yfir lengri tímabil eru notuð hæðarlíkön byggð á flugljósmyndum, gervitunglagögnum og öðrum fjarmælingum. Mismunur á rúmtaki hæðarlíkana frá upphafi og lokum tiltekins tímabils gefur nákvæma rúmmálsbreytingu og styður við hinar hefðbundnu mælingar á afkomu.
Þekking sú sem aflað hefur verið um afkomu jökla á Íslandi frá aldamótunum 1900 og viðbrögð þeirra við loftslagsbreytingum var nýlega tekin saman til birtingar í vísindatímariti.  Sú grein er nýjasta framlag íslenskra vísindamanna til alþjóðlegs heildarmats á rýrnun jökla um jörð alla og hækkun sjávarborðs af þeim völdum.

Fjarfundur JÖRFÍ þriðjudag 20. október kl. 20-21:
Helgi Björnsson – fyrirlestur JÖRFÍ: Ísland undir jökli
Aðgangur opnar kl. 19:45.

Hér er hlekkur á myndbandið: https://youtu.be/mSTqwJbpBxI.

Þriðjudaginn 20. október næst komandi kl. 20:00 mun Helgi Björnsson jöklafræðingur flytja erindi sem ber titilinn Ísland undir jökli. Eins og áður er erindið flutt rafrænt á Zoom en hlekkur á streymið verður sendur út samdægurs.

Ágrip fyrirlestursins Ísland undir jökli:

Frá miðjum áttunda áratug 20. aldar hefur landslag undir meginjöklum Íslands verið kannað með íssjármælingum; mældur er tíminn sem það tekur rafsegulbylgju að fara niður á botn jökuls. Alls hefur íssjáin verið dregin 16.000 km yfir jökul með snjóbílum, vélsleðum og jeppum. Að þessu verkefni hafa komið tugir jöklafara.
Niðurstöður þessara mælinga hafa nýst við ýmsar rannsóknir svo sem:
a) á ísforða jökla, ísflæði, viðbrögðum jökla við loftslagsbreytingum, rennsli jökulvatns til fallvatna, hlaup frá jökullónum og við eldsumbrot,
b) á jarðfræði Íslands, eldstöðvarkerfum og landmótun undir jöklum,
c) við mat á náttúruhamförum í jöklum,
d) við hönnun brúa yfir jökulvötn og nýtingu jökulvatns til virkjana.
Í erindinu verður lýst landi undir Vatnajökli, Langjökli, Hofsjökli og Mýrdalsjökli: öskjum, stöpum, móbershryggjum, hásléttum, dölum og ísfylltum trogum. Þótt allir íslenskir jöklar rýrni nú hratt mun ekkert okkar sjá allan botn þeirra á annan hátt en með íssjárgleraugum; allt á aðeins 45 mínútum!

Við hvetjum alla til að mæta á þetta spennandi erindi.