Fyrirlestur Finns og Þorsteins 17.11.

Þriðjudaginn 17. nóvember næstkomandi kl. 20:00 munu Finnur Pálsson (Jarðvísindastofnun Háskólans) og Þorsteinn Þorsteinsson (Veðurstofu Íslands) flytja erindi sem ber titilinn Afkoma jökla á Íslandi. Eins og áður verður erindið flutt rafrænt en hlekkurinn á streymið opnar kl. 19:45 á https://eu01web.zoom.us/j/62587026560

Ágrip fyrirlestursins Afkoma jökla á Íslandi

Afkoma jökuls segir til um hvort jökullinn rýrnar eða eykst að rúmmáli á tilteknu ári eða yfir lengra tímabil. Að vetri safnast snjór á jökulinn en að sumri bráðnar ís og snjór, afkoman er jákvæð ef massi vetrarsnævar er meiri en sá massi sem hverfur við leysingu sumarið á eftir. Afkoman ræðst einkum af veðurþáttum og landslagi.
Fyrstu mælingar á jökulafkomu hérlendis voru gerðar í sænsk-íslensku leiðöngrunum á Vatnajökul 1936-38. Frá stofnun Jöklarannsóknafélags Íslands 1950 hefur vetrarafkoma í Grímsvötnum verið mæld í vorferðum félagsins og sumarleysing einnig frá 1992. Ennfremur var vetrarafkoma (og stundum einnig sumarafkoma) mæld óreglulega á allmörgum stöðum á jöklum landsins á seinni hluta 20. aldar.
Árlegar afkomumælingar hófust á  Hofsjökli (1988), á Vatnajökli (1991) og á Langjökli 1997. Árlega hefur einnig verið mælt á Mýrdalsjökli frá 2007 og á Drangajökli var mælt árin 2005-2016. Á hverjum þriggja stærstu jöklanna er afkoma mæld á 25-70 föstum stöðum. Borað er í gegnum vetrarlagið að vori með snjókjarnabor og gufubor nýttur til að bora fyrir leysingarstikum eða vírum, sem lesið er af að hausti. Á síðustu árum hafa samfelldar sniðmælingar á snjóþykkt með radar (snjósjá) aukið þekkingu á dreifingu snævar á jöklunum og bætt nákvæmni í mati á vetrarafkomu.
Til að meta afkomu yfir lengri tímabil eru notuð hæðarlíkön byggð á flugljósmyndum, gervitunglagögnum og öðrum fjarmælingum. Mismunur á rúmtaki hæðarlíkana frá upphafi og lokum tiltekins tímabils gefur nákvæma rúmmálsbreytingu og styður við hinar hefðbundnu mælingar á afkomu.
Þekking sú sem aflað hefur verið um afkomu jökla á Íslandi frá aldamótunum 1900 og viðbrögð þeirra við loftslagsbreytingum var nýlega tekin saman til birtingar í vísindatímariti.  Sú grein er nýjasta framlag íslenskra vísindamanna til alþjóðlegs heildarmats á rýrnun jökla um jörð alla og hækkun sjávarborðs af þeim völdum.